Kennisdomein medicatieveiligheid
Move professionals verzamelt kennis over medicatieveiligheid
In het organisatieadvies, het beleidsadvies en de calamiteitenonderzoeken van Move professionals in Utrecht krijgen we te maken met vraagstukken, incidenten en calamiteiten over medicatie en medicatieveiligheid. We volgen dit thema en verzamelen de belangrijkste kennisbronnen. We delen dat overzicht graag met onze volgers en klanten (🔗 portfolio).
Toezicht op medicatieveiligheid door de IGJ
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd houdt toezicht op medicatieveiligheid. Medicatieveiligheid is een breed begrip. Het gaat om de kwaliteit van geneesmiddelen maar ook om het juiste gebruik ervan door zorgverleners en instellingen die geneesmiddelen toepassen of voorschrijven.
Overkoepelende normen medicatie staan in toetsingskader over medicijnzorg
Over het veilig geven van medicijnen gebruikt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) nu overkoepelende normen voor verpleeghuizen en de wijkverpleging, de gehandicaptenzorg, de geestelijke gezondheidszorg, de jeugdzorg, de zorg aan asielzoekers en gedetineerden en bij de GGD’en (vooral de seksuele gezondheidszorg).
zie Toetsingskader (overkoepelend) medicijnzorg IGJ
Dubbele medicatiecontrole
Niet alle medicatie moet dubbel gecontroleerd worden.
De medicatie die dubbel gecontroleerd moet worden is opgenomen in de lijst van ‘dubbel te controleren medicatie’ (voorheen lijst risicovolle medicatie[1]). De dubbel controleren-lijst is een onderdeel van de Veilige principes in de medicatieketen. Wat houdt dubbele controle in[2]:
- Geneesmiddelen in GDS (geïndividualiseerd distributie systeem, dat wil zeggen in zakjes, deeldozen of trays) worden in de apotheek één keer gecontroleerd en de tweede controle wordt gedaan door de zorgmedewerker bij het toedienen. De tweede controle wordt uitgevoerd door een zorgmedewerker of, als de cliënt en/of mantelzorger hiertoe in staat is, door de cliënt of mantelzorger.
- Geneesmiddelen die niet in GDS-verpakking zitten ('losse medicatie') moeten in beginsel wel dubbel gecontroleerd worden. Om het werkbaar te houden, en omdat er verschil is in mate van risico, heeft IGJ gesteld dat dubbele controle nodig is tenzij de medicatie naar het oordeel van de apotheker een acceptabel gering risico vormt bij verkeerde dosering.
[1] https://www.knmp.nl/media/77
[2] https://www.knmp.nl/media/3388
Medicatie in de thuissituatie
Professionals kunnen in de thuissituatie hulp geven bij medicijngebruik. Als dit plaatsvindt vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), dan moet de verzorgende werken volgens De Veilige principes in de medicatieketen.
Medicatieveiligheid gehandicaptenzorg
In de gehandicaptenzorg wordt in het toezicht door de IGK gebruik gemaakt van het:
- toetsingskader medicatieveiligheid. Daarin is aangesloten bij de Handreiking voor medicatiebeleid van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland.
Moelijk verstaanbaar gedrag, psychofarmaca en polyfarmacie (gehandicaptenzorg)
Medicatieveiligheid maatschappelijke zorg
In dit toetsingskader staan de normen voor een veilig medicatieproces bedoeld voor zorgaanbieders die werken binnen het domein maatschappelijke zorg en de jeugdhulp. Zoals de geestelijke gezondheidszorg, jeugdhulp, gehandicaptenzorg, verpleegzorg en zorg thuis, zorg voor asielzoekers en justitiabelen en publieke gezondheidszorg.
Medicatieveiligheid verpleegzorg
Polyfarmacie (ouderen) in zorginstellingen
Wanneer een patiënt gelijktijdig meerdere verschillende geneesmiddelen gebruikt, spreekt men van polyfarmacie. Dit komt voor bij een groeiend aantal patiënten, met name bij ouderen. Bij een derde van de mensen ouder dan 75 jaar sprake is van polyfarmacie. Polyfarmacie is een belangrijke risicofactor voor vermijdbare ziekenhuisopnames. Het ene geneesmiddel kan de opname, afbraak en/of uitscheiding (farmacokinetiek) van een ander middel beïnvloeden, waardoor er onvoldoende werkzaamheid of juist een toxische ophoping van het betreffende middel ontstaat. Ook kunnen geneesmiddelen elkaars werking (farmacodynamiek) in positieve of negatieve zin beïnvloeden. Meer info over polyfarmacie:
Richtlijn polyfarmacie
In 2017 hebben het NHG, de KNMP en de NVKG de actualiteit van de multidisciplinaire richtlijn (MDR) Polyfarmacie bij ouderen (2012), beoordeeld. Op basis van praktijkervaringen en wetenschappelijke evaluaties is geconstateerd dat aanpassing en doorontwikkeling van de methodiek van medicatiebeoordeling (MBO) nodig is om deze optimaal toe te kunnen passen in de praktijk. De Module medicatiebeoordeling (september 2019) vervangt de methodiek van MBO binnen de MDR Polyfarmacie bij ouderen (2012).
Informatie over polyfarmacie Verenso
Zorg voor beter - Periodieke medicatiebeoordeling
- Zorg voor beter - periodieke medicatiebeoordeling
- Zorg voor beter stappenplan voorschrijven-antipsychotica
IVM medicatieveiligheid
- Medicatieveiligheid - IVM
Medicijngebruik bij beperkte gezondheidsvaardigheden
Medicatieapps
Medicatieveiligheid - Kenniscentra
- Medicijngebruik.nl (IVM)
- Zorg voor beter over medicatieveiligheid
- Actiz over medicatieveiligheid (alleen voor leden)
- Kennisplein gehandicaptensector over medicatieveiligheid
- Platform Verenso medicatieveiligheid
- Lareb (bijwerkingen)
- Pharos - beperkte gezondheidsvaardigheden
