Zelfdoding - suïcide in de langdurige zorg, de jeugdzorg, de GGZ en het sociaal domein
Kennisdomein over onderzoek naar zelfdoding (suïcide) in de langdurige zorg, jeugdzorg, GGZ en sociaal domein
In het organisatieadvies, het beleidsadvies en de (onafhankelijke) calamiteitenonderzoeken van Move professionals in Utrecht krijgen we te maken met vraagstukken, incidenten en calamiteiten rondom zelfdoding (suïcide). We volgen dit thema en verzamelen de belangrijkste kennisbronnen. We delen dat overzicht graag met onze volgers en klanten 🔗 (portfolio).
Wanneer moet je een suïcide melden bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd?
In de volgende 3 situaties moet een suïcide of suïcidepoging met ernstig schadelijk gevolg worden gemeld bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ):
- Kwaliteit van zorg: calamiteit
- Verplichte zorg en/of vrijheidsbeperkende maatregel
- Suïcides van cliënten die op grond van de Jeugdwet hulp ontvangen (Jeugd ggz is jeugdhulp in de zin van de Jeugdwet)
Infographic wanneer een (poging) tot suïcide melden?
1) Melden van een suïcide IGJ bij kwaliteit van zorg (calamiteit)
Een suïcide of suïcidepoging met ernstig schadelijk gevolg voor een cliënt die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg, is een calamiteit. Deze moet u bij IGJ melden als calamiteit op basis van artikel 11 van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz).
In de Handreiking uniforme meldingsroute suïcides en suïcidepogingen met ernstig letsel (GGz Nederland) wordt 'betrekking op de kwaliteit van de zorg' vertaald als ‘tekortkomingen in de kwaliteit van de zorg’. De handreiking beschrijft de volgende situaties als mogelijke tekortkoming in de kwaliteit van de zorg:
- Onvoldoende risicotaxatie en/of toezicht op de cliënt.
- Onvoldoende volgen van multidisciplinaire behandelrichtlijnen, waaronder de MDR diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag.
- Onvoldoende overdracht, communicatie en/of samenwerking in de keten.
- Onvoldoende volgen professioneel statuut en/of interne richtlijnen en procedures.
Voor meer informatie zie website IGJ
2) Melden van een suïcide IGJ bij verplichte zorg en/of vrijheidsbeperkende maatregel
Format voor een onderzoeksrapportage opstellen na een suïcide of een suïcidepoging, met ernstig schadelijk gevolg. Het gaat dan om meldingen over cliënten die verplichte zorg ontvangen op basis van de Wet verplichte ggz (Wvggz), een justitiële strafrechtelijke maatregel of een andere vrijheidsbeperkende maatregel.
3) Melden van suïcides IGJ die plaatsvinden in de Jeugdhulp - Jeugdzorg
De IGJ wil alle suïcides gemeld krijgen van cliënten die op grond van de Jeugdwet hulp ontvangen. Ook als de cliënt meerderjarig was. Suïcides dienen altijd onverwijld gemeld te worden. Er hoeft bij een suïcide geen relatie te zijn met de kwaliteit van de jeugdhulp. Om een oordeel te kunnen vormen bij de behandeling van meldingen over suïcides of bij onderzoeken naar suïcides maakt de IGJ vaak gebruik van de module suïcidepreventie. Dit instrument is gebaseerd op de Richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag en de Leidraad suïcidepreventie bij jongeren, een netwerkbrede werkwijze.
Handvat rapportage suicide jeugdhulp van de IGJ
Leidraad suïcidepreventie jongeren
Multidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling suïcidaal gedrag (signaleren en behandelen)
Toezicht op de kwaliteit van de suïcidepreventie
Nederland onderscheidt zich positief als een van de weinige landen in de wereld waar toezicht wordt gehouden op de kwaliteit van suïcidepreventie in de geestelijke gezondheidszorg. Dit toezicht vindt plaats door middel van een meldingsprocedure aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd. Samen met de Nederlandse GGZ en andere veldpartijen heeft de inspectie een handreiking gemaakt.
Opstellen van een signalerings- of veiligheidsplan bij suïcide
Het is aan te bevelen om bij regelmatig terugkerend suïcidaal gedrag een veiligheidsplan, een signaleringsplan en/of een crisisresponskaart op te stellen voor het omgaan met toekomstig suïcidaal gedrag.
De CAMS-procedure bij suïciderisico
De CAMS is een evidence based behandelvorm voor suïcidaliteit. De CAMS is ook geschikt voor jongeren vanaf 12 jaar.
Ondersteuning van naasten (preventie)
Handreiking zelfbeschadigend of suïcidaal gedrag (preventie)
Zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag geeft ggz-professionals handvatten, tips en achtergrondinformatie over de verschillen en overlappingen van beide gedragingen. De werkkaart hoort bij de generieke module Diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag en is ontwikkeld door professionals uit het veld, de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging, 113 zelfmoordpreventie en Akwa GGZ.
Kennis over zelfdoding bij LVB
In Nederland hebben ongeveer 1,1 miljoen mensen een licht verstandelijke beperking (LVB). Dat is ongeveer 6 à 7 procent van de bevolking. LVB blijkt een blinde vlek in de suïcidepreventie, een aandachtsgebied dat we nog onvoldoende kennen. Er is slechts in heel beperkte mate onderzoek naar de prevalentie en naar de aard van het suïcidaal gedrag bij mensen met een LVB. Inzicht in hoe de preventie, begeleiding en behandeling van suïcidaal gedrag anders zou moeten worden ingericht is gebaseerd op dit beperkte onderzoek, best practices en ervaringen met mensen met een LVB.
- Handreiking suïcidepreventie jongeren met LVB
- Zie voor een factsheet LVB en zelfdoding. De Factsheet is bedoeld voor iedereen die mensen met een LVB begeleidt die te maken krijgt met suïcidaliteit. De Factsheet is ook bedoeld voor iedereen die een rol speelt in suïcidepreventie.
- Suïcide bij mensen met een lichte verstandelijke beperking - Tijdschrift voor Psychiatrie
Handreiking na suïcidepoging in de zorg (nazorg)
Door de LVVP (landelijke vereniging van vrijgevestigde psychologen & psychotherapeuten) is in samenwerking met de IGJ en een jurist van de VvAA (Vereniging van Artsen Automobilisten) een handreiking opgesteld na een suïcide (poging).
- Handreiking suïcide (zelfmoord poging)
Calamiteitenonderzoek in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) en betrekken familieleden bij calamiteitenonderzoek
- Het betrekken van patiënten en hun naasten of nabestaanden bij calamiteitenonderzoek in de Geestelijke Gezondheidszorg
Kenniscentra over zelfdoding en suïcideagenda 2021-2025
- 113
- Kennisdossier van het kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie
- Derde Landelijke Agenda Suïcide preventie, 2021-2025 Oktober 2020 (suïcide agenda)
Onderzoek naar zelfdoding - suïcide
- Onderzoek van 113 over jongeren en suicide
- Onderzoeksprogramma Zon MW
Training en scholing over suïcidepreventie
Iedereen die iemand met (mogelijke) suïcidale gedachten in zijn omgeving heeft of kan tegenkomen, kan gatekeeper zijn. Jij dus ook. Een gatekeeper, letterlijk ‘poortwachter’, verwijst naar de sleutelrol die je kan vervullen voor iemand die zodanig klem zit in zijn gedachten dat hij het leven niet meer ziet zitten. Uit onderzoek en ervaring blijkt dat mensen met suïcidale gedachten er vaak niet over praten en niet snel hulp zoeken, terwijl we ook weten dat praten over deze gedachten juist helpt en oplucht. Als gatekeeper kan jij die persoon zijn die in vertrouwen genomen wordt en de gedachten bespreekbaar maakt, zonder in de rol van een behandelaar te kruipen.
Achtergrondartikelen over zelfdoding
- Artikel Trouw (oktober 2020) Schuldgevoel hulpverlener na zelfdoding cliënt
- Blik op hulp: durf suïcidaliteit te verkennen
- Artikel n.a.v. een arrest: Onzorgvuldige beoordeling suicidaliteit?
- Suïcide bij mensen met een lichte verstandelijke beperking
